Magazin Etnoumlje / Rubrika: Umlje i etno

Koreografska forma ili smisao u koreografiji narodne igre

Hajde da saznamo nešto o koreografskoj kompoziciji. Upoznajmo se sa koreografskom formom, leksikom, tokom, žanrovima… A tu je i još jedan prigodan, up-to-date osvrt na smer „Scenska narodna igra i muzikaˮ Instituta za umetničku igru u Beogradu.

Autor: Vesna Bajić Stojiljković

Koncert „Igrom kroz vremeˮ, Beograd/Teatar Vuk, 2021 (foto: Aleksandar Milošević)

Koreografska kompozicija čini osnovu studijskih programa koreografije u svetu, bilo da se radi o baletu, savremenoj igri, narodnoj igri ili drugim plesnim žanrovima. I na studijskom programu Scenska narodna igra i muzika Instituta za umetničku igru u Beogradu, koreografska kompozicija je glavni stručni teorijski i praktični predmet, na kom se studenti upoznaju sa zakonima kompozicije, principima koreografskog stvaranja i različitim koreografskim formama, ali i pripremaju samostalne koreografske radove.

Pod pojmom koreografska kompozicija podrazumeva se celovitost i uzajamna povezanost svih komponenata u koreografskom toku. Akcenat je postavljen na izučavanje koreografske leksike, drugim rečima, kinetike ili pokreta, i prostorne kompozicije, ali i njihovog odnosa i međusobnog preplitanja, što predstavlja najdinamičniji deo koreografskog toka.

Koncert „Igrom kroz vremeˮ, Beograd/Teatar Vuk, 2021 (foto: Aleksandar Milošević)

Kompozicija je, dakle, postupak koji određene elemente povezuje u adekvatnu celinu, a prema specifičnom značenju koje ta celina treba da izražava.

U Rečniku dramske režije (2000) teatrolog i reditelj Radoslav Lazić navodi da su u svim vrstama umetnosti osnovni zakoni kompozicije istovetni, dok se razlika ispoljava samo u materijalu i metodu.

Srž koreografske kompozicije jeste bavljenje koreografskom formom. Šta je koreografska forma?

Kao u muzici – muzička forma, koreografska forma je specifičan način organizovanja elemenata u koreografskom toku koji, najčešće, počiva na određenim prepoznatljivim modelima ili obrascima stvaranja.

Koncert „Igrom kroz vremeˮ, Beograd/Teatar Vuk, 2021 (foto: Aleksandar Milošević)

Budući da je svaka koreografija narodne igre autorski osmišljeno delo, svaka koreografija ima i svoju formu, odnosno, specifično ustrojstvo elemenata ili pojedinačnih segmenata, koji se u analitičkom postupku (metodom strukturalno-formalne analize) razlažu, lakše ili teže, na veće i manje delove.

Analiza koreografske forme koju sprovodimo u okviru predmeta Koreografska kompozicija, studentima omogućava dublje razumevanje umetničkog dela. Osposobljava studente da prepoznaju uzročno-posledičnu vezu u primeni različitih kompozicionih postupaka, da uoče načine povezivanja pojedinih delova među sobom, količinu energije koju pojedinačni segmenti nose, i prisutnost određenih koreografsko-kompozicionih principa i postupaka. Drugim rečima – da li postoje simetrija, asimetrija, translacija i drugi postupci, i zbog čega se oni uvode na određenom mestu u koreografski tok.

Koncert „Igrom kroz vremeˮ, Beograd/Teatar Vuk, 2021 (foto: Aleksandar Milošević)

Prema određenim zajedničkim karakteristikama, koje mogu da budu prepoznate u koreografskim formama različitih autora, vremenom nastaju svojevrsni tipovi forme ili, da upotrebimo termin iz teorije o muzičkoj formi, formalni tipovi. To su prepoznatljivi formalni obrasci koje je moguće pratiti od početka razvoja scenske narodne igre, posebno od četrdesetih godina 20. veka do danas, kada se razvijaju i novi formalni tipovi.

Pronalaženjem različitih formalnih tipova obogaćuje se scensko prikazivanje narodne igre i ispituju se nove mogućnosti, u okviru kojih narodna igra može da bude osnova za stvaralački rad – svakako, na različitim nivoima stilizacije, u različitim ulogama izvođača, u okviru različitih tema.

Studenti o tome pišu seminarske radove, preispitujući tako i sopstveni stvaralački rad.

U tom kontekstu značajno je istaći da je u periodu od četrdesetih godina do danas preispitano koreografsko stvaralaštvo kroz značajna dela ključnih autora KNI (koreografija narodne igre) u Srbiji. Uvedena je žanrovska hijerarhija i podela KNI na tri žanra koja su prisutna u našoj scenskoj narodnoj igri, a to su: splet, dramatizacija i varijacija, u skladu sa tretmanom narodne igre u KNI.

U okviru svakog žanra postoje, dakle, različiti formalni tipovi koji mogu da budu posmatrani i kroz dijahronijsku perspektivu.

Plakat za koncert „Igrom kroz vremeˮ

Kompozitor i muzički teoretičar prof. Berislav Popović u svom kapitalnom delu Muzička forma ili smisao u muzici (1998) ističe veoma važnu činjenicu, a to je da razumevanjem muzičke forme dolazimo do smisla u muzici. Na primeru koreografije, takođe, može da bude istaknuto da razumevanje koreografske forme dovodi do smisla u koreografskom delu, što, nadalje, pruža mogućnosti za adekvatno vrednovanje koreografija narodne igre kod domaćih autora.

Recenzija knjige „Scenska narodna igra i muzikaˮ dr Vesne Bajić Stojiljković

Kako koreografska kompozicija i, uopšteno, koreografija narodne igre nisu donedavno bile predmet proučavanja etnokoreologa i koreografa narodnih igara u Srbiji, u nameri da se što kvalitetnije postavi kurikulum za predmet Koreografska kompozicija na odseku Scenska narodna igra i muzika IUI, definisane su osnove ovog predmeta, ciljevi i metode rada. Osmišljena je osnovna terminologija i metodologija naučno-istraživačkog i praktičnog rada.

Razgovor sa Antonom Andonovim, scenskim umetnikom i profesorom na Akademiji u Plovdivu

U saradnji sa istaknutom Akademijom za muzičke, plesne i lepe umetnosti iz Plovdiva (Bugarska) izdvojene su određene koreografske forme, preciznije, formalni tipovi, sa kojima se naši studenti susreću i u okviru kojih pripremaju svoje radove. Među njima posebno mesto zauzimaju divertismani, minijature, etide, sižeti, svite, koreografije sa običajem, pesme, dueti, tria.

Neke od pomenutih koreografskih formi studenti su sa svojim kolegama premijerno prikazali na celovečernjem koncertu na sceni Teatra Vuk u Beogradu, 27. februara 2021. godine.

Koncert pod nazivom Igrom kroz vreme bio je ujedno prvi samostalni koncert studenata odseka Scenska narodna igra i muzika Instituta za umetničku igru u Beogradu, koji u sledećoj školskoj godini upisuje četvrtu generaciju studenata i otvara mnoge mogućnosti za edukaciju budućih generacija scenskih umetnika u ovom polju umetničke igre.

Koncert „Igrom kroz vremeˮ, Beograd/Teatar Vuk, 2021 (foto: Aleksandar Milošević)

Jedna od prilika za mlade igrače jeste nova kompanija Folklor mladih, koja je pokrenuta početkom aprila 2021. godine i okuplja dvadesetak igrača uzrasta od 15 do 20 godina.

U pripremi je i Letnja škola narodne igre i koreografije – KAMP VIMINACIJUM, koja će biti realizovana na leto 2021. godine, a posebnost na akademskim studijama je otvaranje master programa, koji će omogućiti nastavak školovanja naših studenata, ali i drugih zainteresovanih u ovoj oblasti koji imaju završene osnovne studije na drugim smerovima, poput specijalističkih studija i sl.

Studijski program Scenska narodna igra i muzika je prvi visokoškolski program u Srbiji, koji omogućava akademsko obrazovanje na polju koreografije narodne igre, profesionalnog izvođenja i pedagogije narodne igre.

. . .