Magazin Etnoumlje / Rubrika: Umlje i etno

Zapadna i istočna paradigma koreografisanog folklora

Veče posvećeno uporednom sagledavanju karijera i stvaralačkih puteva Edvina Ostina i Milorada Lonića – sa posebnim akcentom na njihovim „koreografskim narativimaˮ – održano je u Novom Sadu, u prostorijama Folklornog ansambla „Vilaˮ, 12. februara 2021. godine.

Autor: Mihailo Vučković

Veće „Narativi o koreografiji iz perspektive stvaralacaˮ, Novi Sad, Folklorni ansambl „Vilaˮ, 2021 (foto: Aleksandar Ubović)

Bio je ovo jedan posve neuobičajen i originalno osmišljen javni razgovor. Kroz naizmenične nastupe dvojice predavača obuhvaćena su različita polja njihovih profesionalnih delovanja, sa osvrtom na njihove karijere plesača, rukovodilaca plesnih ansambala, umetničkih direktora, te naročito bogate karijere koreografa. Idejni tvorac i moderator ovog događaja nazvanog „Narativi o koreografiji iz perspektive stvaralacaˮ bila je dr Selena Rakočević, uz koju je veče moderirao i Milorad Mirčić.

Edvin Ostin (Edwin Austin) rođen je i odrastao na plaži Laguna u Kaliforniji. Diplomirao je i magistrirao menadžment rekreacije na Univerzitetu „Brigam Jangˮ (Brigham Young) u Juti (SAD). Nakon nekoliko godina rada na koledžu „Južni Ajdahoˮ (Southern Idaho), ponovo se pridružio pomenutom Univerzitetu 1984. godine, gde je gotovo 30 godina radio na mestu umetničkog direktora međunarodnog ansambla „Cultural Danceˮ.

Međunarodni ansambl „Cultural Danceˮ, 1976. godine (foto: privatna arhiva Edivna Ostina)

Repertoar ovog renomiranog američkog ansambla uključuje mnoštvo koreografskih dela Edvina Ostina (ukupno 56), baziranih na plesnoj baštini različitih plesnih kultura iz čitavog sveta. Zbog posvećene dugogodišnje karijere na ovom univerzitetu, Ed Ostin je dobio titulu Emeritusa plesa.

Milorad Lonić je rođen u Velikom Radiću (Podgrmeč, Bosna i Hercegovina). Gimnaziju i fakultet je završio u Novom Sadu, diplomiravši na Fakultetu sporta i turizma. Još u srednjoškolskim danima je počeo da se bavi tradicionalnim plesom u Akademskom ansamblu „Sonja Marinkovićˮ iz Novog Sada.

Lonić se intenzivno bavi koreografijom, snimajući i sakupljajući tradicionalne plesove od osamdesetih godina 20. veka. Stvorio je više od pedeset koreografija za potrebe prestižnih plesnih ansambala širom Srbije i inostranstva. Na čelu ansambla „Vilaˮ iz Novog Sada deluje kao umetnički direkor i rukovodilac od 1998. godine.

PEDAGOŠKI STILOVI

Kao što je napomenuto, prvi segment predavanja je bio posvećen uporednom sagledavanju različitih karijera profesora Ostina i maestra Lonića. Kao gost ove večeri, Edvin Ostin je imao čast da nastupa prvi. Izlaganje je otpočeo rečima o svojoj pedagoškoj karijeri. Budući da pre rada na Univerzitetu „Brigam Jangˮ nije imao puno iskustva sa pedagogijom kao, kako je on to formulisao, „veštinom oblikovanja ličnosti individueˮ, Ostin je otvoreno priznao: „Nisam naučio sve teorijske aspekte pedagogije, iskreno, moje znanje je rezultat rada sa drugim profesionalcima. Gledajući njihove metode i pristupe radu, kritički sam pristupio analizi, kako pozitivnih, tako i negativnih aspekata njihovog rada, dok sam konstruisao vlastitu sliku pozitivnog i uspešnog pedagoga. Ovo je veoma važno, jer su me drugi naučili kakav bih pedagog zapravo želeo da budemˮ.

Prikaz godišnjeg koncerta Folklornog ansambla „Vilaˮ iz Novog Sada, održanog juna 2019. godine

Nakon Ostinovog izlaganja, usledio je i deo posvećen pedagoškoj karijeri Milorada Lonića. Na samom počerku svoje pedagoške karijere, maestro se susreo sa sredinom kojoj je nedostajalo didaktičko-metodičkih aspekata na polju prenošenja i podučavanja u okviru folklorne plesne pedagogije. Videvši visok akademski nivo negovanja tradicionalne plesne baštine u zemljama koje su pripadale uticaju ruske kulturne zone, Milorad Lonić je, u saradnji sa svojim kolegama iz Mađarske, Bugarske i ostalih zemalja iz okruženja, nastojao da postojeće pedagoške modele i obrasce na polju plesne pedagogije prvenstveno usvoji, a zatim, putem različitih seminara, infiltrira u našu sredinu. Kao i Edvin Ostin, i on se učio na iskustvima i metodama drugih pedagoga.

Milorad Lonić, u radu sa Folklornim ansamblom „Vilaˮ (foto: privatna arhiva Milorada Lonića)

U TUĐIM ILI SVOJIM CIPELAMA

Nakon kraće pauze usledio je i naredni segment razgovora, posvećen karijerama umetničkih rukovodilaca. Deo karijere Edvina Ostina, koji obuhvata njegovo polje delovanja na mestu umetničkog rukovodioca internacionalnog ansambla „Cultural Danceˮ Univerziteta „Brigam Jangˮ, predstavlja simbol američke paradigme scenskog prikazivanja tradicionalnih plesova. Naime, celokupan rad Ostina, kao umetničkog rukovodioca pomenutog ansambla, bio je usmeren ka formiranju plesnog repertoara, zasnovanog na scenskoj interpretaciji različitih plesnih kultura iz mnogih zemalja širom sveta.

Kako Ostin voli da kaže: „We try to dance in someone else’s shoes, trying to get to know and feel other dance culturesˮ (Trudimo se da plešemo u tuđim cipelama, nastojeći da upoznamo i osetimo druge plesne kulture). Ova rečenica jezgrovito sublimira plesnu idelogiju zapadne paradigme koreografisanog folklora.

Ništa manje inspirativan bio je i nastup maestra Lonića. Prema njegovim rečima, umetnički direktor, koreograf tradicionalnog plesa je „filozof i umetnik širokog pogleda na životˮ, prvenstveno usmeren na očuvanje i scensku interpretaciju plesnog nasleđa svoga roda i naroda, u njegovom slučaju, srpskog. Prema Lonićevim shvatanjima, da bi na scenu uspešno preneli odgovarajuće koreografsko ostvarenje, umetnički direktor i koreograf moraju da koriste specifične didaktičko-metodičke postupke, i da svoje repertoarske i koreografske zamisli približe publici i plesačima tako da ih prihvate „na prirodan načinˮ, a zatim oblikuju i izraze kroz ličnu percepciju i ekspresiju.

O radionici posvećenoj pevanju iz vika, održanoj oktobra 2020. u organizaciji Folklornog ansambla „Vilaˮ

U zaključnom delu izlaganja Milorad Lonić je prezentovao i svoju viziju toga šta sve treba da poseduje jedan koreograf kako bi kreirao prvenstveno kvalitetno, a zatim i scenski komunikativno koreografsko ostvarenje koje neposredno izražava osnovnu koreografsku nameru autora. Prema njegovim stavovima, prvenstveno je važno minuciozno poznavanje konkretne tradicionalne plesne prakse kao dêla istorije naroda. Neophodna je širina poznavanja njegovog načina privređivanja i kulturnog ispoljavanja, dubina sagledavanja stvarnih životnih situacija koje uobličavaju reakcije i emotivne doživljaje ljudi. Umeće stvaranja koreografije kao umetničkog déla bazirano je na životnom i profesionalnom iskustvu autora, te umetnička kultura i posedovanje estetskog ideala dolaze kao vrhunac procesa koreografskog ostvarenja.

Milorad Lonić u skoku, ranih osamdesetih godina 20. veka (foto: privatna arhiva Milorada Lonića)

ISTOK I ZAPAD

Naposletku, nakon što su izlagači razmenili svoje ideje i impresije, otpočeo je i poslednji deo večeri, koji je bio posvećen različitim ideologijama scenske teatralizacije tradicionalnog plesa. Vitalnost ovog fenomena, ne samo u Srbiji, već i u čitavom svetu, definitivno se može označiti kao deo aktivnosti „oživljavanjaˮ tradicije i nematerijalnog kulturnog nasleđa. Međutim, ovaj je fenomen vrlo moderan i aktuelan u svakom razdoblju svog istorijskog razvoja. Kulturni identitet jednog naroda čine svi izrazi njegovog nacionalnog duha gde se, između ostalih, kao najvažniji izdvajaju muzika i ples.

Prema mišljenju maestra Lonića, svaki narod ima svoje osobenosti po kojima se razlikuje od drugih. Slepo kopiranje i pretapanje u druge kulturne obrasce vodi gubitku identiteta i baš zbog toga je stalna briga o očuvanju svih elemenata nacionalne kulture jedan od osnovnih zadataka svake ozbiljne nacionalne elite. Ta je ideja temelj na kojem počiva plesna paradigma Istoka na polju scenske teatralizacije koreografisanog folklora. U tom pogledu muzičko-plesno nasleđe predstavlja jednu od najvažnijih komponenti kulturnog lika svakog naroda, svake etničke zajednice.

Edwin Austin (foto: privatna arhiva Edvina Ostina)

Za razliku od „istočneˮ, „zapadnaˮ paradigma teatralizacije tradicionalnog plesa podrazumeva upoznavanje sa različitim plesnim kulturama sveta i njihovu reinterpretaciju, bez dubljeg emotivnog i duhovnog poistovećivanja sa samom kulturom i istorijskom sudbinom naroda, odnosno, etničke grupe kojoj taj ples pripada.

Virtuozitet, ujednačenost, besprekorna uvežbanost profesionalnih američkih ansambala, čija je delatnost sublimirana u karijeri Edina Ostina, usmereni su na predočavanje tradicionalnog plesa kao životne, čulne radosti bez uspostavljanja, kako bi to Lonić iskazao, „duhovne vertikaleˮ tradicionalnog kulturnog nasleđa.

Edvin Ostin i Međunarodni ansambl „Cultural Danceˮ (foto: privatna arhiva Edvina Ostina)

Harizmatični, jedinstveni umetnici, Edvin Ostin i Milorad Lonić, svojim pregalačkim dugogodišnjim radom obeležili su istoriju koreografisanog folklora u svojim sredinama. Novosadska publika je, zahvaljujući Folklornom ansamblu „Vilaˮ, imala priliku da kroz originalno osmišljeno, ugodno provedeno veče, a kroz mnoštvo fotografija i video-klipova, neposredno oseti makar delić njihovih uzbudljivih životnih i profesionalnih puteva.