Magazin Etnoumlje / Rubrika: Uši pišu

Švedski trubački Balkanci

Süperstar Orkestar : Guča Revisited

Hajde Records, 30. avgust 2024.

Autor: Jelena Joković

24. 09. 2024.

Nakon dve i po godine od izlaska šestog albuma (Süper Shock!) švedskog sastava Süperstar Orkestar i napisane recenzije za „Etnoumlje”, krajem avgusta 2024. je objavljeno njihovo sedmo izdanje, po imenu Guča Revisited.

Svi članovi ovog duvačkog orkestra iz Stokholma, na čelu sa kapelnikom Joranom Kristensenom (Göran Christensen), imaju formalno muzičko obrazovanje, za razliku od većine trubača iz Srbije, i svi su veliki ljubitelji balkanske trubačke muzike koju aranžmanski prilagođavaju sopstvenom izvođačkom sastavu (klarinetista, alt saksofonista, dvojica trubača, dvojica tenor hornista, helikonista, dobošar i bubnjar).

Kao i mnogi drugi inostrani sastavi koji neguju balkanski zvuk, članovi Süperstar Orkestra su u svom radu imali puno prilika da se bliže upoznaju sa stilsko-izvođačkim i repertoarskim karakteristikama trubačke orkestarske muzike Balkana, najviše zahvaljujući nastupima na Dragačevskom saboru trubača u Guči, ali i putem dostupnih digitalizovanih gramofonskih ploča, audio kaseta i kompakt diskova na muzičkim platformama.

U poređenju sa prethodnim diskografskim izdanjem Süper Shock!, koje sadrži samo pet numera i to iz južne Srbije i Makedonije, na albumu Guča Revisited nalaze se snimljene obrade deset trubačkih hitova znatno raznovrsnijeg žanrovskog i repertoarskog porekla.

Kompakt disk započinje ultra popularnim trubačkim hitom „Vrtlog” [1], koji je u dve verzije snimio i originalno objavio Dejan Petrović Big Bend, na albumima Udahni duboko (2010) i Truba Libre (2014).

Recenzija albuma „Süper Shock!” Süperstar Orkestra

U obradi kompozicije „Vrtlog” postoji niz odstupanja u odnosu na obe originalne verzije Dejana Petrovića. Najpre, sam uvodni segment je skraćen i nešto izmenjen. Glavni melodijski tok, u prva dva segmenta je transponovan iz originala na gotovo doslovan način, s tim što je ponovljen dva puta umesto četiri. U ritmičkom pogledu se uočavaju promene u vidu pojave sinkopa, tj. početni ton ne nastupa u trenutku udara, odnosno na početku takta, već zakasnelo, na drugoj osminskoj vrednosti, što jeste tipično za izvođački stil romskih trubačkih orkestara južne Srbije. S druge strane, krajevi fraza su kraćeg trajanja (osminska vrednost) u odnosu na original, gde je najčešće u pitanju četvrtina ili je makar reč o upotrebi artikulacionog izražajnog sredstva tenuto. Harmonsko-ritmičke kadence u numeri su obogaćene u odnosu na originalnu verziju, a vidno drugačija aranžmanska rešenja donosi treći segment numere. Prvi put glavnu melodijsku liniju sviraju trubači, što nije slučaj sa originalnom verzijom, gde je prvi put melodijsku liniju izveo prvi tenor hornista. Drugi put, temu donose trubači, zatim, prilikom ponavljanja teme, priključuje se klarinetista. Sam završetak numere je kraći i jednostavniji u odnosu na originalnu verziju.

Jedna od numera koje su se takođe izdvojile u odnosu na ostale jeste „Gocino kolo” [3], čiji je autor čuveni harmonikaš Budimir Buca Jovanović (1931 – 1987).

U ovoj numeri se prepoznaje svojevrstan lični trubački pečat na melodijsko-ritmičko ravni. Frekvencija ornamenata nije posebno velika, dok su artikulaciona izražajna sredstva korišćena na uobičajenim mestima za navedenu numeru, s tim da su, poput artikulacionog izražajnog sredstva staccato, donekle ublažena, s obzirom na prisustvo zvučne boje alt saksofona i, još više, klarineta.

Harmonsko-ritmičke kadence podsećaju na one iz sedamdesetih godina prošlog veka, kada su vojni muzičari iz Slovenije i Hrvatske kroz aranžerski i edukativni rad uticali na izvođaštvo trubačkih orkestara zapadne Srbije.

U muzičko-formalnom smislu, pored muzičkih rečenica transponovanih iz originalnog harmonikaškog izvođenja, izvođenje Süperstar Orkestra sadrži i varijaciju B teme koja je tipična za trubačka izvođenja, a osim toga i prelaz i povlaku (segment u kome ne svira trubački part, već melodijsku ulogu preuzima sekcija tenor hornista – nešto slično kao trio u srednjoevropskim marševima – ili muzičari izvode harmonsko-ritmičku pratnju u es-tam ritmu). U slučaju Süperstar Orkestra, povlaku svira prateća sekcija u homofonoj fakturi, bez melodijske sekcije trubača, klarinetiste i alt saksofoniste. Nakon toga sledi repriza prvog dela, da bi se numera završila standardnom kratkom kodetom od dva akorda.

Süperstar Orkestar (promotivna fotografija)

Snimljene su na albumu i obrade dve pesme potpuno različitih džipsi stilova: arenbi numera „Romale” [7], čiji je originalni izvođač rumunski bend Gipsy Casual u saradnji sa turskom pevačicom Merve Jalčun/Yalçın i „Čaje šukarije” [8], čiji je autor i slavni interpretator bila makedonska pevačica Esma Redžepova.

Recenzija albuma „Hope” Süperstar Orkestra

Obe numere su u muzičko-formalnom pogledu doslovno transponovane iz originala, te sadrže foršpil i instrumentalizovanu verziju strofe i refrena. Preovlađuje ravan ton s malo ornamentisanja. Trubač je u „Romale” izveo dve solističke improvizacije u džez stilu, dok je u „Čaje šukarije” tu ulogu imao klarinetista. Završni deo prve numere je izveden i melodijski i harmonski u džez stilu, a takođe je bila interesantna i kombinacija es-tam harmonsko-ritmičke pratnje u 2/4 metru sa mešovitim metričkim sistemima 10/8 i 11/8.

Kao na prethodnom albumu Süperstar Orkestra i ovde dominiraju obrade autorskih čočeka, preuzetih sa repertoara majstorskih trubačkih orkestara iz Srbije: Elvisa Bajramovića iz Bojnika – „Bajro čoček” [2], Srđana Azirovića iz Bojnika – „Crni voz” [4]), Bobana Markovića iz Vladičinog Hana u saradnji sa violinistom Lajkom Feliksom – „Leskovački zvižduk” [5], Nebojše Sejdića iz Bojnika – „Anicin čoček” [9]) i dva čiji je autor proslavljeni muzičar Goran Bregović – „Underground čoček” [6] i „Wedding čoček” [10].

Süperstar Orkestar (promotivna fotografija)

Svaki čoček na albumu Guča Revisited ima jedinstvene interpretacijske osobine. Uvodi se obično sastoje iz jednog ili dva dela: ritmičkog, koji izvodi bubnjar i perkusionista, i melodijskog – u vidu improvizacije koju izvodi truba ili klarinet, te se u zavisnosti od numere javlja najpre jedan, a potom drugi instrument.

Uvodni segmenti koji se javljaju u originalnim snimcima trubača iz Srbije nisu izvedeni u numerama „Bajro čoček” i „Crni voz”, tako da ovi čočeci u izvođenju Süperstar Orkestra otpočinju glavnim melodijskim linijama, a one su u sekciji trubača uglavnom doslovno transponovane iz originala, uz poneki dodati ton, ritmičku finesu ili katkad izbor instrumenta za vodeću melodiju, što sve daje svojevrstan lični pečat i otklon od čiste kopije originala.

Solističke improvizacije (jedna ili dve) u čočecima na albumu izvode flighornista, klarinetista i/ili alt-saksofonista, čak i u polifonom nastupu u džez stilu nad harmonsko-ritmičkom ili samo ritmičkom pratnjom. U segmentima u kojima ne sviraju svi već prateća sekcija, najpre započinje basista (tj. helikonista), potom se priključuje tenor hornska sekcija, da bi se nastavila solistička improvizacija trubača u džez maniru, što jeste potpuno drugačije u odnosu na originalna izvođenja. Nakon improvizacije obično sledi ponovljena repriza prvog dela čočeka.

Digitalna izdanja magazina „Etnoumlje” mogu se kupiti na sajtu „Novinarnica”

Ovaj veoma interesantan world music album sadrži raznovrstan odabir numera koje su na različite načine obrađene u aranžmanu za trubački sastav uz dodatak klarinetiste i alt saksofoniste. Interpretacija poznatih numera na albumu Guča Revisited donosi puno variranja i drugačijih elemenata u odnosu na izvorne snimke, ali je ipak sve odeveno u jasan, privlačan južnjački temperament.

. . .