Rubrika: Bez paradajza, molim!

DEVOJKO MILA, CRVENA JABUKO

BILO JEDNOM U CRNOJ TRAVI

Povodom završetka dvadesete sezone Folklornog ansambla „Vila“ iz Novog Sada, održan je godišnji koncert; Novi Sad, Mala dvorana SPENS-a, 22. jun 2019.

Autor: Selena Rakočević

Sa godišnjeg koncerta Folklornog ansambla „Vila”, Novi Sad, 22. jun 2019. (foto: Zoran Mučalov)

Folklorni ansambl „Vila“ je godišnjim koncertom iz ciklusa Iz naše i svetske kulturne riznice, koji je održan u Maloj dvorani SPENS-a 22. juna pod pokroviteljstvom Grada Novog Sada i Srpske Pravoslavne Crkve, okončao još jednu sadržajnu i, može se reći, veoma uspešnu sezonu. U toku proteklih deset meseci „Vilini“ sastavi su nastupili na brojnim koncertima širom zemlje, organizovani su deseti festival „Zlatni ansambli Srbije“, manifestacija „Svetski dan srpskog kola“ i nadmetanje u izvođenju moravca (novembar), održani radionica „Srpsko kolo u teoriji i praksi“ (februar) i seminar sviranja na tradicionalnim instrumentima, tapanu, gajdama i kavalu (mart), promovisana knjiga maestra Lonića Koreografija. Tradicionalni ples na sceni u izdanju Matice srpske (februar), objavljena knjiga doajena tamburaške muzike Ivana Saboa Tamburaški leksikon (april). Posebna svečanost upriličena je gala koncertom kojim je Narodni orkestar pod upravom vrsnog Dragana Narančića obeležio dvadeset godina rada (april). Mada održan još krajem prethodne kalendarske godine (decembar), sabirni koncert pod nazivom Tradicija bezgorda na kojem su nastupili svi „Vilini“ ansambli okupljajući sadašnje i nekadašnje članove raznih generacija, natkrilio je i nadahnuo sve potonje događaje markirajući radošću i pozitivnim emocijama veliki jubilej, dvadeseti rođendan.

Uprkos intenzivnom radu i brojnim nastupima, ovogodišnja sezona je, kako je napomenuto, uobičajeno okončana godišnjim koncertom. Budući da „Vila“ deluje u okviru SKUD-a „Železničar“ koji je osnovan 1934. godine, ovaj koncert je anticipirao obeležavanje i jubileja matičnog Društva što je naznačeno u njegovom nazivu – Osamdesetpet godina trajanja. U toku nešto više od dva sata razni „Vilini“ sastavi su uz Tamburaški (dirigenti Ivan Sabo i Stevan Mošo) i Narodni orkestar (pod upravom Dragana Naračića) izveli ukupno šesnaest numera, čiji je redosled sledio uobičajenu dramaturšku krivulju ovakvih večeri, a koja je nakon uvodne pesme „Bela vilo na tebe mi krivo“ u sonornom izvođenju solistkinje Sare Blagojević, kontinuirano ali talasasto rasla zajedno sa godištem i interpretativnim senzibilitetom izvođača: od dečijih sastava različitog uzrasta, predizvođača, veterana, pa sve do izvođača u punoj i zadivljujućoj izvođačkoj zrelosti.

Svaki od ovih ansambala plenio je posebnom energijom, što je publika u prepunoj sali prepoznavala i nagrađivala burnim aplauzima.

Ovoga puta izdvojila bih pažljivo osmišljene nastupe mlađeg i pripremnog dečijeg sastava koje su pripremili Teodora Ivanović, Srđan Petrović i Svetlana Banjac, u kojima je vidan kvalitativni uzmah u radu, veoma motivisan nastup veteranske grupe pod upravom Vaske Radović, izvođenje zahtevnih koreografija „Jugoistočnom Srbijom“ (Lonić/Sabo) i „Sinu sunce na svrljiški sabor“ (Lonić/Naračić) u uspešnoj interpretaciji Dečijeg izvođačkog ansambla koje je pripremila Svetlana Vuksanović, kao i zrelo i energetski snažno izvođenje koreografije „Oj, Stojane, mlad stopane. Igre iz bosilegradskog Krajišta“ (Lonić/Narančić) u nastupu predizvođačkog ansambla, a kroz umetničko vođstvo Miljane Romić. Uz folklorne sastave, treba pomenuti i „Viline“ vokalne solistkinje: harizmatičnu Dijanu Prokin i zadivljujuće muzikalnu Vanju Vujičić.

Sa godišnjeg koncerta Folklornog ansambla „Vila”, Novi Sad, 22. jun 2019. (foto: Nemanja Kerac)

Vrhunac večeri, međutim, bio je smišljeno usmeren ka premijernom izvođenju koreografije „Bilo jednom u Crnoj Travi“ maestra Milorada Lonića a u muzičkom aranžmanu Dragana Narančića. Ova, nova koreografija tradicionalnog plesa u svim aspektima scenske folklorne umetnosti – vizuelno-prostornom, kinetičkom i muzičkom – zaslužuje analitički komentar. U osnovi zasnovana na tradicionalnoj plesnoj praksi Crne Trave, „Devojko mila, crvena jabuko. Bilo jednom u Crnoj Travi“ priča priču o snažnoj, ali neostvarenoj ljubavi između Marka i Ljiljane prevazilazeći (najzad!) folklorni stereotip bajkovitog i po pravilu prozaičnog (dakle dramaturški najčešće potpuno nerazrađenog) mladalačkog zaljubljivanja kroz narodnu igru.

U ovom slučaju ljubav ne trijumfuje već, neostvarena zbog neumitno suprotne volje roditelja, po prvi put u našem koreografisanom folkloru otvara mogućnosti slojevitije reinterpretacije tradicionalnog seoskog života i patrijarhalnih kulturnih vrednosti.

Metafora rastanka (oblast Crne Trave je poznata po pečalbarima) i uzajamnog zavetovanja (Marko Ljiljanu daruje jabukom) kojom započinje priča, nastavlja se njegovim povratkom u zavičaj, bolnim saznanjem da je devojka obećana drugom i neuspešnim pokušajima da se ova sudbina promeni. Slobodno, kreativno, igrajući se i istražujući dramaturške potencijale svakog pojedinačnog koreografskog zahvata, maestro Lonić svaki segment koreografije podređuje osnovnoj, kako bi on to rekao, koreografskoj nameri. Uz iskustveni ali i promišljen osećaj za temporalnu organizaciju delova celine scenskog dela kao vremenske umetnosti, autor koristi svega četiri tradicionalna seoska plesa koji su izvođeni u Crnoj Travi (biljibinku, vlasinku, pešačku i čačak), presecajući ih tradicionalnim pesmama u dvostrukoj funkciji tumačenja dramske radnje i dinamičkog nijansiranja dramaturškog toka.

Svaka od pesama ima odgovarajuće mesto u koreografiji i emotivno-energetski napon, što se može reći i za sve muzičke numere čija je raznovrsna motivska i harmonska razrada u sprezi sa kinetičkim i prostornim oblikovanjem.

Sa godišnjeg koncerta Folklornog ansambla „Vila”, Novi Sad, 22. jun 2019. (foto: Zoran Mučalov)

Nadograđujući osnovne obrasce pokreta odabranih plesova a sa iskustvom vrsnog izvođača, Milorad Lonić ih kinetički i prostorno postepno izgrađuje (kako bi se to još reklo stilizuje) ka dostizanju dva uzbudljiva vrhunca na kraju pešačke i čačka.

Važno je napomenuti da se uz soliste Marka (Srđan Petrović) i Ljiljanu (Svetlana Banjac), čije glumačke i plesne interpretacije tek treba razraditi, i izvanredne epizodne role (Milorad Mirčić, Ivan Savić i Vanja Vujičić), u ovoj koreografiji pojavljuje i kolektivna uloga seljana koji aktivno učestvuju u svim razvojnim tokovima priče.

U potpunosti u skladu sa osnovnom idejom o rastanku kao metafori čežnje za nedostižnim životnim saputnikom, završna slika u izrazitoj prostornoj asimetriji koja nužno traži određeno razrešenje, smisleno ostavlja prostor za neke nove početke i iskazivanje jasne ideje da ljubav između Marka i Ljiljane ne može prestati kao svetlica nade i radosti, kao večiti simbol trajanja i posvećenosti. U tom smislu i naziv koreografije „Bilo jednom u Crnoj Travi“ sublimirano izražava ideju ove priče u sferu univerzalnog i večitog ljudskog traganja.

Iako ne predstavlja svaralački iskorak u sferi koreografisanog folklora u meri na koji je to učinjeno nekim njegovim drugim ostvarenjima (npr. koreografijom na muziku VII rukoveti Stevana Mokranjca ili „Laticama srpskog kola“), „Devojko mila, crvena jabuko. Bilo jednom u Crnoj Travi“ maestra Milorada Lonića istražuje sve potencijale koreografije tradicionalnog plesa do njihovih krajnjih granica. U tom smislu, moguće je očekivati da će neka od rešenja koja smo videli na premijernom izvođenju u narednim interpretacijama dobiti i neka nova obličja.